Minister Van Gennip heeft het Parlement eind juni geïnformeerd over de knelpunten die uitvoeringsinstellingen, waaronder het UWV ervaren. Het UWV doet een dringende oproep om wet- en regelgeving te vereenvoudigen. De uitvoerder geeft het ministerie alvast een aantal wijzigingsopties die op de korte termijn ingevoerd zouden kunnen worden. We bekeken de UWV-ideeën op het terrein van arbeidsongeschiktheid en de reactie van het ministerie op de voorstellen.

In een uitgebreide brief licht UWV toe waarom snelle veranderingen noodzakelijk zijn. UWV zet zich in voor dienstverlening met menselijke maat. Dit doet zij onder meer door te werken aan een ‘drempelloze klantreis’, persoonlijke cliëntondersteuning en maatwerk waar nodig. De uitvoerder geeft aan steeds vaker geconfronteerd te worden met problemen ontstaan door samenloop en stapeling van allerlei wetten en regelingen, uitgevoerd door meerdere instanties. Gelukkig lopen er verschillende projecten om te komen tot vereenvoudiging en er is een programmadirectie bij het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) in oprichting om vereenvoudigingen nader vorm te geven. Het zal soms echter nog jaren duren voordat de verkenningen zijn afgerond en de eventuele wijzigingen in werking zullen treden. Dit is voor onze cliënten niet wenselijk. De knelpunten ervaren zij nu. UWV pleit daarom voor een aanvullende aanpak die snel in werking kan treden.

Een eerste knelpunt begeeft zich op het snijvlak van arbeidsrecht en sociaal verzekeringsrecht. Er zijn werkgevers die ondanks ziekte van een werknemer met die werknemer een vaststellingsovereenkomst sluiten. De werknemer vraagt een WW-uitkering aan of een Ziektewetuitkering. WW is niet aan de orde omdat de werknemer arbeidsongeschikt is en niet beschikbaar voor arbeid. Voor de Ziektewet is sprake van een (verwijtbare) benadelingshandeling, waardoor er geen recht is op een uitkering. Werknemers kunnen vanwege hun akkoord op de vaststellingsovereenkomst doorgaans niet meer terugkeren bij hun voormalige werkgever en komen in een lastige situatie; zij hebben gezondheidsproblemen, geen werk, maar ook geen uitkering. UWV wil aanvullend op betere voorlichting aan zowel werkgevers als werknemers onderzoeken op welke wijze werkgevers en werknemers beter op hun gezamenlijke verantwoordelijkheden kunnen worden aangesproken. Daarbij is het van belang dat we deze verantwoordelijkheden beter kunnen afdwingen. UWV stelt voor om via een versnellingskamer dit najaar tot voorstellen voor oplossingen te komen. Het beschreven knelpunt wordt herkend en SZW gaat graag in gesprek met UWV om meer zicht te krijgen op het knelpunt en op mogelijke oplossingsrichtingen. Onderdeel daarvan is in ieder geval het verbeteren van de voorlichting aan werkgevers en werknemers.

UWV doet in deze Knelpuntenbrief voorstellen voor versnellingen om de wachttijden voor de sociaal-medische beoordelingen te verkorten en hardheden in de WIA aan te pakken, vooruitlopend op de lopende trajecten die pas over enige jaren tot merkbare resultaten zullen leiden. Bij cliënten die werken ten tijde van de claimbeoordeling wordt het arbeidsongeschiktheidspercentage gebaseerd op de feitelijke verdiensten en niet op de volledige claimbeoordeling met de theoretische schatting. Cliënten hoeven minder lang te wachten op de beoordeling en daarmee minder lang onzeker te zijn over hun mogelijke recht op WIA-uitkering en hun financiële situatie. Ook is de verwachting dat voor cliënten die werken deze beoordeling herkenbaar is, omdat het past bij hun situatie. Bij de voorjaarsbesluitvorming zijn middelen gereserveerd voor het voorstel. UWV en SZW werken gezamenlijk aan de uitwerking van het voorstel ter voorbereiding op de wijziging van de wettelijke kaders. Gestreefd wordt naar een inwerkingtreding van de beoogde wijziging per 1 juli 2024

Werkloos worden in de WIA heeft daardoor grote gevolgen, terwijl de werkloosheid de burger niet altijd te verwijten valt. In de Knelpuntenbrief van 2022 zijn rekenvoorbeelden opgenomen die de financiële gevolgen voor cliënten weergeven als zij niet voldoen aan de ‘restverdiencapaciteit’. De burger ontvangt een WW-uitkering naast de WGA-uitkering als de werkloosheid niet verwijtbaar is. De WW-uitkering wordt echter niet gezien als inkomsten uit werk waardoor in het kader van de WIA wordt geoordeeld dat de restverdiencapaciteit onvoldoende wordt benut en de cliënt terugvalt op een WIA-vervolguitkering met een uitkering gebaseerd op het minimumloon (in plaats van op het oorspronkelijke maandloon van de cliënt). Het gaat hier om een sterke inkomensterugval. Werkloos worden in de WIA is ook als hardvochtigheid opgenomen in het rapport van Panteia6 en wordt ook nadrukkelijk door onze Cliëntenraad genoemd als knelpunt.  Voorstel: Panteia heeft een voorstel gedaan voor een oplossing: beschouw de WW-inkomsten als inkomsten uit arbeid, zodat bij werkloosheid een snelle (grote) terugval naar een vervolguitkering wordt voorkomen. Dit betekent een aanpassing van het inkomstenbegrip in het Algemeen Inkomstenbesluit. UWV stelt voor dat deze maatregel snel ingevoerd wordt om armoede en schulden te voorkomen en dat UWV mag vooruitlopen op deze wijziging. Vanuit SZW zal het overleg hierover met UWV worden gestart om te onderzoeken of, en zo ja hoe het knelpunt opgelost zou kunnen worden.

Door het huidige verschil in vraag en aanbod naar sociaal-medische beoordelingen geeft UWV prioriteit aan het uitvoeren van de claimbeoordeling bij einde wachttijd. Hierdoor moeten cliënten en werkgevers heel lang wachten tot hun verzoek om een herbeoordeling kan worden uitgevoerd. Dit resulteert in onzekerheid gedurende een langere periode over het arbeidsongeschiktheidspercentage en, indien van toepassing, de duurzaamheid.  Voorstel:  Aansturen op het meesturen van een motivatie bij een herbeoordelingsverzoek om efficiënter om te gaan met de aanvragen tot herbeoordelingen. De verwachting is dat door het meesturen van een motivatie de verzoeken concreter zullen zijn. Het geven van een motivatie leidt ook tot het vaker zinvol aanvragen van een herbeoordeling op het moment dat daar een concrete aanleiding voor is. UWV wil inzetten op duidelijke communicatie en formulieren voor werkgevers die overwegen een herbeoordeling aan te vragen en wil ook samen met SZW op korte termijn in gesprek met werkgevers om hen hierover mee te laten denken. Dit knelpunt wordt meegenomen in het traject rondom sociaal medisch beoordelen.