Een werknemer is in Nederland verzekerd tegen de financiële gevolgen van ziekte, arbeidsongeschiktheid en werkeloosheid. Ook in het buitenland is er sociale wetgeving op dit vlak en ieder land heeft zijn eigen verschillende regelingen. Komt iemand in Nederland werken dan valt hij onder de Nederlandse werknemersverzekeringen. Gaat een Nederlander in het buitenland werken dan valt hij onder de werknemersregelingen van het werkland. Werkt iemand in twee landen dan gaat het woonland meestal voor. Voor grensarbeiders zorgt deze regeling voor problemen bij verplicht thuiswerken.

Door de maatregelen die overheden hebben getroffen in verband met het corona-virus, kan een verzekeringssituatie voor grensarbeiders ineens anders komen te liggen. Indien een grensarbeider thuis werkt, dan is het immers geen grensarbeider meer. Bij het werken in meerdere landen is de SV-wetgeving van het woonland alleen van toepassing als de werkzaamheden in het woonland substantieel zijn. Dat houdt in dat tenminste 25% van de werktijd in het woonland plaatsvindt. Door de corona-maatregelen en het veelvuldig thuiswerken zou hier veel eerder sprake van kunnen zijn. Om dit te voorkomen was voor de sociale zekerheid in EU-verband afgesproken om de sociale zekerheidspositie van werknemers in grensoverschrijdende situaties vast te stellen aan de hand van hun werkpatroon voorafgaand aan de coronacrisis. Dit gold tot 1 juli 2022 en inmiddels is afgesproken die periode bij wijze van overgangsmaatregel tot 1 januari 2023 te verlengen. De bedoeling is dat deze overgangsperiode gebruikt wordt om tot een structurelere oplossing te komen.

Zonder wijzigingen betekent het dat grensarbeiders die minstens 25%van de tijd thuiswerken, in hun woonland verzekerd zijn. Als dat daarvoor niet het geval is, dan moeten er een aantal zaken worden veranderd. Denk bijvoorbeeld aan de werkgever die in het buitenland, het woonland van zijn werknemer, sociale lasten moet gaan afdragen. Denk ook aan de inkomensverzekeringen die dan ineens geen nut meer hebben. Voor een werkgever kan een grensarbeider zo minder aantrekkelijk worden en denkbaar is dat werkgevers een maximum zullen stellen aan thuiswerk zodat de verzekeringsstatus niet wijzigt. Grensarbeiders kunnen dan geneigd zijn om naar een meer flexibele werkgever in het woonland op zoek te gaan.

Ondanks dat het verplichte thuiswerken van overheidswege niet meer van toepassing is, kunnen werknemers toch behoefte hebben aan meer hybride werken. Het kabinet vindt dat dit voor grensarbeiders niet belemmerd mag worden door een mogelijke (negatieve) wijziging van hun socialezekerheids- en fiscale positie. Momenteel onderzoekt het kabinet of Europese sociale zekerheidsregels aangepast kunnen worden. Dit is echter niet waarschijnlijk, zeker niet voor 1 januari 2023. Een andere optie is om met landen direct afwijkende regels af te spreken over het land waar een grensarbeider verzekerd moet zijn. Ook de uitkomsten van die route zijn onzeker, temeer de ons omringende landen de noodzaak daartoe minder lijken te voelen dan Nederland. Hoe dan ook; het is voor werkgevers met grensarbeiders zaak om voor het einde van 2022 duidelijke afspraken te maken over thuiswerken om zo een stabiele verzekeringssituatie te kunnen borgen.