Collectieve arbeidsovereenkomsten zijn uitermate belangrijk voor een goed functionerende arbeidsmarkt. Voor werknemers betekent het dat op een gelijkwaardig niveau wordt onderhandeld over de arbeidsvoorwaarden. Voor werkgevers betekent het dat niet met iedere individuele werknemer onderhandeld hoeft te worden. Daarnaast geeft een afgesloten cao zekerheid voor beide partijen en minimaliseert het een risico op conflicten over arbeidsvoorwaarden. Het is dus in belang van werkgevers en werknemers dat cao’s worden afgesloten, maar dat gaat momenteel zeer moeizaam en het coronavirus is een belangrijke oorzaak daarvan.

Door de onzekerheid over de gevolgen van de coronacrisis en ook de aanpak van stikstof, zijn werkgeversverenigingen huiverig over het maken van nieuwe afspraken over collectieve arbeidsvoorwaarden. De algemene werkgeversvereniging Nederland (AWVN) heeft samen met MKB Nederland en VNO NCW een vernieuwde versie van hun arbeidsvoorwaardennota 2020 gepubliceerd. Stond in de eerste versie de arbeidsmarktkrapte centraal, nu is de boodschap dat nieuwe cao’s rekening moeten houden met onvoorziene situaties zoals een coronapandemie, maar ook dat bestaande cao’s aangepast moeten kunnen worden.

De werkgeversverenigingen vinden dat bekeken moet worden of cao-afspraken die in een andere context gemaakt zijn, nog wel helpen en passen. Dat geldt voor regels rond roosters, reistijden en reiskosten bij thuiswerken, en ook voor eerder toegezegde loonsverhogingen als daardoor de continuïteit van het bedrijf in gevaar komt en daarmee banen dreigen te verdwijnen. Bedrijven in de gevarenzone zouden met vakbonden kunnen overleggen over de mogelijkheden om de eerder gemaakte contractloonafspraken voor 2020 uit te stellen. Waar mogelijk zou uitstel geflankeerd kunnen worden met andere afspraken, zoals in de vorm van tijdelijk extra verlof, extra persoonlijk ontwikkelbudget, een voorwaardelijke verhoging, winstdelingsuitkering, et cetera.

Om de huidige cao’s aan te laten sluiten op het corona-tijdperk, zou er wat betreft de werkgevers extra vrije tijd in plaats van extra loon moeten komen. Bedrijven krijgen zo tijdelijk budgettaire ruimte en werknemers gaan er niet op achteruit, maar krijgen in plaats van hoger loon eenmalig extra vrije tijd. Verder moet ingezet worden op het (verplicht) opnemen van verlof en kan als tijdelijke maatregel onder andere gedacht worden aan uitstel van betaling van pensioenpremie, geen afdracht aan sociale fondsen, variabele beloningscomponenten en winstuitkeringen een jaar overslaan en het uitsmeren van het vakantiegeld.

Voor cao’s die in de toekomst worden afgesloten hebben de werkgeversverenigingen ook de nodige aandachtspunten. Om als bedrijf rendabel te kunnen blijven functioneren in de 1,5-metersamenleving, is niet alleen kostenbeheersing noodzakelijk maar ook het vergroten van de interne flexibiliteit van medewerkers met een vast contract is een belangrijke randvoorwaarde. Gedacht kan worden aan verruiming van het dagvenster (meer mogelijkheden voor avond- en nachtwerk), het voorkomen van verlofstapeling van medewerkers, verhoging van de weekduur en het mogelijk maken om werknemers ook op andere functies en locaties in te mogen zetten. Verder zou de dertiende maand of eindejaarsuitkering resultaatafhankelijk moeten worden, weekendtoeslag worden verlaagd en leeftijdsafhankelijk verlof opgeschort moeten kunnen worden.

Naast deze voor werknemers wellicht wat sombere voorspiegelingen zijn er ook aandachtspunten van de verenigingen die op ieders instemming zullen kunnen rekenen. Om ons zo goed mogelijk voor te bereiden op de toekomst, achten de werkgevers de instroom van jongeren cruciaal. Leertrajecten (BBL) en stageplaatsen moeten in stand blijven, om te voorkomen dat we over een paar jaar een tekort aan vakmensen hebben. Ondanks de coronacrisis doen werkgeverskoepels een oproep om de banenafspraak extra impulsen te geven en om te investeren in mensen met een kwetsbare arbeidsmarktpositie. Laten we voorkomen dat deze groepen na de vele inspanningen en successen van de afgelopen jaren nu weer de aansluiting op de arbeidsmarkt kwijtraken.

De herziene arbeidsvoorwaardennota 2020 kunt u op deze plaats downloaden.