Minister Van Gennip van het Ministerie van Sociale Zaken & Werkgelegenheid heeft zich uitgesproken over de wenselijkheid van collectieve afspraken voor zelfstandigen zonder personeel. D66 vroeg de minister naar haar mening over ‘afspraken tussen werkgevers- en werknemersverenigingen in collectieve arbeidsovereenkomsten (cao’s) die de contractvrijheid van ondernemers inperken’. De suggestieve vraagstelling werd door Van Gennip behendig beantwoord.

De vragen werden gesteld naar aanleiding van het NOS-bericht dat er steeds meer cao’s zijn met afspraken over zzp'ers, maar dat niet iedereen daar enthousiast over is. Van Gennip wijst op de zegeningen van cao’s; het zorgen voor een gelijk speelveld en het voorkomen van concurrentie op arbeidsvoorwaarden. In beginsel gelden cao’s voor werknemers. Als zelfstandigen onder de cao-afspraken vallen, dan kan er sprake zijn van handelen in strijd met het kartelverbod. Dit is echter niet aan de orde als het gaat om zzp’ers die een relatief laag inkomen, een onzekere bestaans- of inkomenspositie en een zwakke onderhandelingspositie hebben.

Met de frase dat er steeds meer cao’s zijn met afspraken over zzp’ers kan de minister niet zo veel. Er zijn begin 2023 negen cao’s waar afspraken over zzp’ers in vermeld staan. Van die cao’s zijn er slechts twee algemeen verbindend verklaard. In die sectoren moet een werkgever die een zzp’er inhuurt die in vergelijkbare omstandigheden vergelijkbaar werk uitvoert als overige werknemers, rekening houden met de cao-afspraken. Neem bijvoorbeeld de cao voor architectenbureaus met een tariefafspraak voor een natuurlijke persoon die voor eigen rekening en risico werkzaamheden verricht voor een architectenbureau. Hiervoor geldt een tarief van ten minste 150% van het bruto-uurloon incl. vakantiebijslag dat voor vergelijkbare werkzaamheden van werknemers in vergelijkbare omstandigheden van toepassing is.

D66 ziet een knelpunt in de cao-afspraken omdat werknemers er juist voor kunnen kiezen om zelfstandig ondernemer te worden omdat de cao’s niet aansluiten bij hun voorkeuren. De minister vindt dat binnen cao’s dan afspraken gemaakt moeten worden die het werk voor de werknemers aantrekkelijker maken. En voor de zzp’ers die onder een cao vallen ziet Van Gennip dus ook geen problemen. Het gaat om een kleine en specifieke groep waarvoor afspraken zijn vastgelegd in een cao, veelal rondom minimumtarieven ter bescherming van de zzp’er.

Een duidelijke mening van de minister. Het probleem zit hem ook niet zo aan de kant van ondernemersvrijheid die wordt beperkt door een cao. Het probleem zit hem meer in dat door werkgevers en werknemersorganisaties wordt onderkend dat een ‘zelfstandige’ beschermd moet worden middels een minimumtarief.