De Wajong is best ingewikkeld. De regeling is pas in 1998 ontstaan, maar heeft sindsdien veel wijzigingen ondergaan. Belangrijk was de komst van de nieuwe Wajong met een studieregeling en een werkregeling. Minstens zo ingrijpend voor de Wajong, is de komst van de Participatiewet per 2015.

De Participatiewet, is een bijstandsregeling die ook toegankelijk is voor jonggehandicapten met arbeidsvermogen; mogelijkheden tot arbeidsparticipatie. Deze mensen komen daarmee niet meer in aanmerking voor een Wajong-uitkering. De gemeente verstrekt vanuit de Participatiewet een bijstandsuitkering. Dat betekent dat de jonggehandicapte te maken krijgt met zaken als kostendelersnorm en vermogenstoets. Het al dan niet hebben van arbeidsvermogen is voor een jonggehandicapte dus bepalend of hij met bijstand en arbeidsinschakeling bij de gemeente moet wezen of dat hij een Wajonguitkering via UWV ontvangt.

Doordat de Wajong alleen nog toegankelijk is voor jonggehandicapten zonder arbeidsvermogen, is de instroom per 2015 sterk gedaald. Opvallend is echter dat sindsdien de instroom in de Wajong weer stijgt. UWV vermoedt dat een van de redenen daarvoor het begrip ‘duurzaamheid’ is. Bij jongeren is het volgens de uitvoeringsinstelling vaak niet mogelijk om vast te stellen of een beperking van de arbeidsmogelijkheden duurzaam is. In dat geval wordt een Wajongaanvraag afgewezen. Later kan de arbeidsbeperking echter alsnog duurzaam blijken en dan wordt een latere aanvraag alsnog  toegekend. De Wajong kent daarnaast een regel die bepaalt dat een afgewezen Wajongaanvraag na verloop van tijd toch wordt goedgekeurd. Deze zogeheten ‘tienjaarregel’ bepaalt dat bij een jonggehandicapte die tijdelijk arbeidsongeschikt is bevonden en na tien jaar nog steeds geen reële arbeidsmogelijkheden heeft, wordt aangenomen dat er sprake is van duurzaam geen arbeidsvermogen. Aangezien deze regel in 2015 is ingevoerd, kan vanaf 2025 hierdoor instroom ontstaan. Naar verwachting stijgt vanaf 2025 het aantal Wajong 2015-aanvragen van mensen die tot dan onder de Participatiewet vielen met circa 16% vanwege de tienjaarregel.

Ook van toepassing op WIA?

In absolute aantallen is de toename met 800 a 900 uitkeringen beperkt. Interessant is echter om de regel te bekijken door WIA-ogen. Binnen de WIA is immers al veel langer de vraag of aan het tijdelijk duurzame arbeidsongeschiktheid zijn, geen tijdslimiet moet worden gekoppeld. In het kort; moet een werknemer met een WGA 80-100 uitkering na verloop van tijd niet automatisch recht krijgen op een IVA-uitkering?

Momenteel is het al zo dat de IVA in het WIA-bestand sneller toeneemt dan de WGA. Dit komt doordat duurzaamheid van de arbeidsongeschiktheid aan het begin van de WIA-uitkering vaak nog niet kan worden vastgesteld. Naarmate iemand langer in de WGA zit wordt de kans dat hij/zij doorstroomt naar de IVA dan ook groter. Hierdoor neemt het aandeel IVA in het totale WIA-bestand elk jaar nog toe. Op de lange termijn (2060) verwacht UWV dat het WIA-bestand voor 47% bestaat uit de WGA en 53% uit de IVA. Nu is echter de doorstroom afhankelijk van een herbeoordeling. Een WGA’er heeft daarmee een doorstroomkans van ongeveer 6,5%. Die kans wordt met een automatische doorstroom uiteraard veel groter. Waar er nu jaarlijks meer dan 13.000 WGA’ers doorstromen naar de IVA, zou dit op basis van het Wajongonderzoek van UWV met 16% kunnen stijgen. Gezien het tekort aan verzekeringsartsen ligt een grotere stijging dan echter voor de hand. De professionele herbeoordeling WGA 80-100 heeft nu immers allesbehalve prioriteit.

Een automatische doorstroom naar de IVA zal een aanzienlijke tijdsbesparing opleveren. Naast het voorkomen van veel herbeoordelingen (de meeste instroom is WGA 80-100), zal ook het aantal vraaggestuurde herbeoordelingen en bezwaarzaken afnemen. De vraag waar die hele ingewikkelde WGA met prikkelwerking voor werkgevers en werknemers voor nodig blijft wordt dan wel nog actueler.