Onzekerheid is momenteel troef in onze Wet Werk en inkomen naar arbeidsvermogen. Dat de uitvoering piept en kraakt vanwege het tekort aan met name verzekeringsartsen is bekend. Sinds 2020 zou ook bekend moeten zijn dat de uitvoering te foutgevoelig is. Gek genoeg is dat pas deze maand echt goed aan het licht gekomen en daar was blijkbaar berichtgeving in het Algemeen Dagblad voor nodig. Nu ligt het probleem in ieder geval duidelijk op tafel. De oplossing niet.

Het UWV voert steekproeven uit om de kwaliteit van WIA-beoordelingen te monitoren. In de jaren 2017 t/m 2019 bleek uit steekproeven uitgevoerd op 2.400 tot 2.800 dossiers dat 5% ervan niet in orde was. Daarnaast was bij 8% tot 11% van de dossiers niet met zekerheid vast te stellen dat een dossier foutloos was. Bij dergelijke dossiers gaat het meestal om niet goed controleerbare vaststellingen van arbeidsdeskundig en/of verzekeringsgeneeskundig onderzoek. In 2020 en 2021 zijn er door personeelsmaatregelen in verband met de Coronapandemie veel minder steekproeven uitgevoerd; 700 en 200. De uitkomsten ervan zijn zeer zorgwekkend. In 2020 en 2021 was het percentage onjuist 31% respectievelijk 29% en bedroeg het percentage waarbij dat nog niet vastgesteld kon worden 18% respectievelijk 29%. Daarna lijkt het foutpercentage weer naar normaal niveau terug te keren, maar dat is niet met zekerheid te zeggen doordat de steekproef een andere opzet kent door onder andere de introductie van de sociaal medische centra bij WIA-beoordelingen.

Wat er zoal fout gaat wordt nog onvoldoende duidelijk uit de stukken die op verzoek door UWV bekend zijn gemaakt. In december zal er naar verwachting pas een completer beeld zijn. Fouten zijn in ieder geval aangetroffen in de vaststelling van het dagloon, maatmanloon, duur van de loongerelateerde uitkering en ingangsdatum van de uitkering. Ook wordt de hoogte van een uitkering niet altijd goed vastgesteld doordat de indexering niet juist is verwerkt. Verder is ook het Individueel keuzebudget geïntroduceerd met gevolgen voor- en daarmee fouten in de dagloonvaststelling. Volgens UWV heeft grosso modo de helft van de werknemers met een verkeerd vastgestelde WIA-uitkering teveel ontvangen en de andere helft te weinig. Pijnlijk is verder de constatering dat meer dan 80.000 WIA-uitkeringen foutief zijn vastgesteld doordat er niet en onjuist geïndexeerd is. Dit speelt vanaf 2006 en zou dus om de eerste 4 a 5 jaar van WIA-instroom moeten gaan. Als er eenmaal verkeerd is geïndexeerd dan werkt dit uiteraard door zolang de uitkering verstrekt wordt.

Uiteraard bericht minister Van Hijum van Sociale Zaken & Werkgelegenheid over acties die nu zijn uitgezet om alles grondig te onderzoeken en maatregelen die worden genomen om dit soort verrassingen in de toekomst te voorkomen. Ook gaat hij in op de herstelacties die nodig zijn bij de verkeerd vastgestelde uitkeringen. Helaas valt daar nog weinig zinnigs over te zeggen. Johanna Hirscher, lid van de Raad van Bestuur van UWV, heeft al aangegeven dat mensen die redelijkerwijs niet konden weten teveel gekregen te hebben door een UWV-fout, in principe geen terugvordering hoeven te vrezen. Die uitkeringen zijn echter wel teveel betaald en verhaald via premiedifferentiatie op publiek verzekerde werkgevers of met een acceptgiro op eigenrisicodragers. Als mensen te weinig hebben gekregen, dan volgt logischerwijs een nabetaling. De vraag is of dit wordt doorbelast aan individuele werkgevers.

In november kunnen we de eerste verbeter- en herstelplannen van de uitvoeringsinstantie verwachten. Bij correcties zal dan stilgestaan worden bij de financiële afwikkeling. Daarmee is niet het hele verhaal belicht. Alle werknemers die een verkeerde WIA-uitkering hebben ontvangen, kunnen immers ook aanspraak (of juist geen aanspraak) maken op een aanvullende private verzekeringsuitkering. Hoe private verzekeraars met dit dossier zullen omgaan moeten we nog even afwachten. We kunnen ons wel voorstellen dat WIA-volgende producten nog minder aantrekkelijker worden om uit te voeren dan ze al waren na de vereenvoudigde beoordeling voor 60-plussers, de achterstanden in WIA-beoordelingen, het gedoe met WIA-voorschotten en het risico dat de politiek (de indexatie van) het minimumloon ineens enorm verhoogd.

Nb Meedenken over verbeteren van de huidige wet en regelgeving kan hier