De Stichting van de Arbeid (STAR) is door het kabinet gevraagd om eens mee te denken over het bevorderen van collectieve onderhandelingen met het doel de cao-dekkingsgraad te verhogen. De stichting heeft enkele maanden zitten broeden en deze zomer een advies uitgebracht. We vatten deze graag even samen en hebben zelf ook nog een nuttige constatering.

De STAR werd niet zomaar gevraagd om een advies. Een goed functionerend cao-stelsel heeft baat bij een breed draagvlak en een hoge stabiele cao-dekkingsgraad. Dat is een punt van zorg omdat de dekkingsgraad al een aantal jaren dalende is.

De Star begint de uitwerking van de adviesvraag met wedervragen. Het is nodig om te weten in welke (sub)sectoren met geen of weinig cao’s wordt gewerkt en wat hiervan de oorzaken zijn. Hier moet eerst, en daarna regelmatig onderzoek naar worden gedaan om ook de ontwikkeling in de cao-dekkingsgraad goed te monitoren. Aan de hand van de uitkomsten van dergelijk onderzoek kunnen effectieve maatregelen afgesproken worden die eraan kunnen bijdragen de cao-dekkingsgraad te verhogen. Kortom; geen idee waar en waarom, dus nog geen concreet advies mogelijk.

Er zijn ook sectoren waar niet het ontbreken van een cao het probleem is, maar de kleine organisatiegraad. Slechts weinig werkgevers en werknemers zijn lid van een cao-organisatie zoals FNV en LTO. Star laat over dit probleem weten dat het vergroten van het aantal leden primair een vraagstuk van werkgevers- en werknemersorganisaties zelf is en niet van de overheid of de Stichting van de Arbeid. De Stichting van de Arbeid zal wel een oproep aan cao-partijen doen om te bevorderen dat in het cao-traject alle werkenden in een bedrijf of sector (dus ook niet-leden) meegenomen worden in het cao-proces. Dit kan ook meer inzicht bieden in de totstandkoming van een cao zelf, waarmee de erkenning van het belang van de cao wordt gestimuleerd. Ook zal de Star de cao-partijen oproepen om afspraken te maken om vakbonden toegang te verlenen tot de werkvloer. Verder is voor het draagvlak van een cao van belang dat hij in begrijpelijke taal is geschreven. Ook moeten werknemers en werkgevers geïnformeerd worden over de zegeningen van ons cao-stelsel, door de Star zelf, het ministerie van SZW, KVK en CPB.

Zodra een cao algemeen verbindend (avv) is verklaard, is er sprake van een hogere dekkingsgraad. Het is daarom van belang dat avv-procedures minder complex en tijdrovend worden. De Stichting van de Arbeid roept de cao-partijen op om daarvoor de reikwijdte van de cao duidelijk af te bakenen en regelmatig te actualiseren. Ook zou er een onderzoek door SZW moeten komen om te analyseren of de administratieve processen rond verzoeken tot avv en dispensatie eenvoudiger en duidelijker kunnen.

Om het draagvlak voor cao’s onder werkgevers en werknemers te vergroten, pleit de Star voor meer maatwerk. Dit kan bijvoorbeeld door in de cao vast te leggen dat de exacte uitwerking van cao-afspraken over specifieke regelingen wordt overgelaten aan een werkgever in samenspraak met de vakbond, ondernemingsraad of de personeelsvertegenwoordiging. Ook moet bij de totstandkoming van een cao goed worden nagedacht over het karakter. Een standaard-cao biedt geen enkele ruimte voor afwijking, ter wijl een cao met minimum-karakter slecht de ondergrens van af/aanspraken weergeeft.

De Star sluit af met het belang van onafhankelijke vakbonden. Een voorwaarde die wel is neergelegd in een Europees verdrag (ILO-verdrag nr. 98 artikel 2), maar nog niet in onze Wet op de cao. Binnen de Stichting van de Arbeid zijn de aangesloten werkgevers- en werknemersorganisaties onderling nog in gesprek of het wenselijk en mogelijk is om nog nadere criteria op te stellen voor de onafhankelijkheid van vakbonden. Deze discussie laait regelmatig op als de grotere vakbonden worden gepasseerd bij de totstandkoming van een cao. Werkgeversorganisaties sluiten dan een cao af met een kleinere vakbond die weliswaar bevoegd is om dat te doen, maar waarvan het de vraag is of dit onafhankelijk gebeurt (zie ook dit bericht).

Wat zeker goed is voor cao-draagvlak is geen verrassingen over de cao-afspraken rond ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid. Adviseurs hebben daarvoor het beste instrument: cao-kraker!