In de vorige Digi-kwest las u dat minister Van Gennip haar zorgen heeft uitgesproken over een onverwachte toename van WIA-instroom. De Minister vond het extra zorgelijk omdat het vooral jongere werknemers lijken te zijn die voor extra instroom zorgen. Inmiddels heeft UWV voor extra duiding gezorgd. De zorgen van de minister blijken terecht.

Het UWV Kenniscentrum houdt nauwlettend in de gaten hoeveel WIA-uitkeringen erbij komen en worden beëindigd. Op basis van die kennis kunnen inschattingen worden gemaakt van toekomstige WIA-instroom. Dat is onder andere van belang voor het vaststellen van een stabiele premie die werkgevers moeten betalen. Daarnaast kan het UWV dankzij de voorspellingen van het kenniscentrum, rekening houden met de geschatte benodigde capaciteit bij de uitvoering.

Het aantal aanvragen is de afgelopen jaren sterk beïnvloed door de coronapandemie. In 2021 werden er relatief veel aanvragen ingediend, met name door mensen die geen werkgever hebben en daarom gebruikmaken van de Ziektewet als vangnet. Het jaar daarop daalde het aantal aanvragen met 6%. De beperkingen op de arbeidsmarkt waren grotendeels voorbij en dat had een positieve uitwerking op de vangnetgroep. Bij de analyse van de WIA-cijfers van vorig jaar blijkt dat de instroom aanzienlijk is gestegen ten opzichte van 2022. Nu was 2022 een jaar met relatief weinig instroom, maar dat verklaart maar een klein deel van de toename. In 2023 heeft UWV 84.550 aanvragen voor een WIA-uitkering ontvangen. Ten opzichte van een jaar eerder zijn dat er 11.000 meer, ofwel een toename van 15%.

Vooral het vierde kwartaal is afwijkend. Er werden 21% meer aanvragen geregistreerd dan in het vierde kwartaal van 2022. Wat opvalt bij de cijfers is dat de toename bij vrouwen (26%) bijna tweemaal zo hoog is als bij mannen (15%). Voor alle leeftijdsgroepen geldt dat de groei bij vrouwen hoger is dan bij mannen. Het aantal aanvragen van mannen en vrouwen tot 40 jaar is het meest gegroeid. Bij mannen en vrouwen tot 40 jaar die een WIA-uitkering toegekend krijgen in de periode januari tot en met augustus 2023, heeft gemiddeld genomen ongeveer 60% een psychische aandoening.

Ook over de instroom per sector heeft UWV belangrijke constateringen. Het aantal aanvragen in het onderwijs is sterk opgelopen (47%), zowel bij de mannen (30%) als bij de vrouwen (52%). Uit het openbaar bestuur komen ook relatief veel aanvragen binnen (29%), gevolgd door zorg & welzijn (25%) en uitzendbureaus & arbeidsbemiddeling (21%). Het aantal aanvragen vanuit zorg & welzijn is in absolute aantallen het meest toegenomen. De mentale belasting is hoog in deze beroepsgroepen, blijkt uit de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden 2022: 59% van de werknemers met een pedagogisch beroep zegt behoefte te hebben aan maatregelen om de werkdruk tegen te gaan. Bij zorg- en welzijnsberoepen gaat het om 55% van de werknemers en in het openbaar bestuur om 45% van de werknemers die behoefte heeft aan maatregelen. Het gemiddelde onder alle werknemers is 41%. Deze cijfers hebben betrekking op 2022. Over het jaar 2023 zijn nog geen cijfers beschikbaar.

Een WIA-aanvraag betekent niet automatisch een WIA-uitkering. Het aantal nieuwe WIA-uitkeringen is met 9% toegenomen. De stijging is deels te danken aan het simpele feit dat er steeds meer mensen aan het werk zijn. Dankzij de krapte op de arbeidsmarkt is er immers veel werk voorradig. De verhoging van de pensioengerechtigde leeftijd zorgt eveneens voor een stijging van het aantal werkenden. Hoe meer mensen (in loondienst) werken, hoe meer mensen in potentie een arbeidsongeschiktheidsuitkering kunnen aanvragen. Dat mensen later met pensioen gaan, de vergrijzing op zichzelf, is eveneens een factor die invloed heeft. Het risico dat een 60‑plusser in de WIA komt, is groter dan van een jonger iemand en de vereenvoudigde beoordeling maakt die kans nog een stukje groter. Niet alle toename van aanvragen kan duidelijk worden gemaakt. Wat wel duidelijk wordt, is dat er veel aandacht nodig is voor de aanpak van stress-gerelateerde klachten die in 60% van de WIA-toekenningen een rol spelen. Het kennisverslag van UWV over de volumeontwikkelingen in 2023 vindt u op de UWV-website.