Cao’s zijn geweldig. Collectieve afspraken bieden werknemers bescherming, voorkomen concurrentie op arbeidsvoorwaarden, het scheelt werkgevers transactiekosten en geeft alle betrokkenen zekerheid over de geldende arbeidsvoorwaarden. Ook voor de overheid is een goed functionerend cao-stelsel van belang. Het geeft zekerheid over premie-inkomsten, voorkomt zoveel als mogelijk gele hesjes op straat en bij problemen op de arbeidsmarkt kan zij altijd naar de cao-partners verwijzen. Belangrijk dus, dat iedereen het cao-stelsel op waarde schat. Daar schort het echter wel een beetje aan. De overheid komt in actie.

Een goed functionerend cao-stelsel heeft baat bij een breed draagvlak en een hoge stabiele cao-dekkingsgraad. Dat is een punt van zorg omdat de dekkingsgraad al een aantal jaren dalende is. Rond de zomer van 2024 heeft het ministerie van SZ&W een verkenning afgerond waarbij de vraag centraal stond of ons cao-stelsel aan onderhoud toe is. Er zijn toen vier aandachtspunten geformuleerd:

1. Organisatiegraad van werknemers- en werkgeversorganisaties;
2. Onafhankelijkheid van vakbonden;
3. Avv- en dispensatiebeleid;
4. Cao-dekkingsgraad

De Stichting van de Arbeid (STAR) is door het kabinet gevraagd om eens mee te denken over het bevorderen van collectieve onderhandelingen met het doel de cao-dekkingsgraad te verhogen (zie ook dit nieuwsbericht). De overheid gaat verder onderzoek doen naar de ideeën van de STAR. De actie die nu al ondernomen wordt is gericht op informeren. Om de bekendheid van cao’s te vergroten en het belang van het stelsel te benadrukken gaat het ministerie mensen de komende tijd over het cao-stelsel via verschillende sociale mediakanalen informeren.

Bij het Avv- en dispensatiebeleid speelt dat in sommige sectoren discussies ontstaan over de werkingssfeer en het al dan niet verlenen van dispensatie. Dit leidt ertoe dat avv-procedures worden opgeschort met (lange) avv-loze periodes en onduidelijkheid over de toepasselijke arbeidsvoorwaarden tot gevolg. SZ&W legt de schuld voornamelijk bij de sociale partners, maar wil kijken of de huidige criteria voor dispensatie verduidelijkt kunnen worden. Daarnaast wordt verkend hoe de dispensatieroute vereenvoudigd kan worden, zonder dat dit afbreuk doet aan het doel van avv, namelijk concurrentie op arbeidsvoorwaarden voorkomen.

Dan over de onafhankelijkheid van vakbonden. Die onafhankelijkheid is van belang omdat een werkgeversorganisatie het anders, simpel gesteld, op een akkoordje kan gooien met een bevriende vakbond en een voor werkgevers gunstige cao kan afsluiten. Het is in Nederland vrij eenvoudig om een vakbond op te richten. Bij het oprichten van de vereniging zal uit de statuten in een notariële akte blijken dat de vereniging als taak heeft het behartigen van de belangen van de leden of alle werknemers in een sector of bedrijf. Een dergelijke vakvereniging heeft rechtsbevoegdheid om een cao af te sluiten en is vrij om te bepalen met welke rechtsbevoegde partij(en) zij een cao gaat afsluiten (art. 1 lid 1 Wet cao). Dat de eis van onafhankelijkheid niet in nationale wetgeving is vastgelegd, kan hierdoor kwetsbaar zijn.

Ook vanuit Europa zijn er zorgen over de mate van onafhankelijkheid van vakbonden. Vanuit het Comité van Experts van de ILO dat toeziet op de naleving van verdragen, is gevraagd om te onderzoeken of er niet een toetsingskader moet komen om de onafhankelijkheid van cao-partijen te beoordelen. Het kabinet wil alles overwegende het onafhankelijkheidsvereiste[1] opnemen in de wet op de Cao. Daarnaast wordt ook het toetsingskader gevormd waarmee de rechter de onafhankelijkheid kan beoordelen. Volgend jaar horen we, wellicht van een nieuwe minister, hoe het gaat met de ingezette acties.

Voor de schade- en inkomensadviseur is inzicht in de belangrijke kenmerken van CAO’s noodzakelijk bij advies aan de werkgever en/of particuliere relaties. Een mooie service is om voor uzelf en/of uw klanten bij te houden of er wijzigingen in de cao zitten aan te komen of worden doorgevoerd. Moet er bijvoorbeeld een WIA-verzekering worden aangepast? Moet er meer of minder loon worden doorbetaald bij ziekte? Zijn de afspraken bindend geworden voor alle werkgevers in de sector? Cao-kraker geeft ieder kwartaal een overzicht met wijzigingen op het gebied van ons vakgebied. Hoe makkelijk wil je het hebben? Een voorbeeld-nieuwsbrief vraag je op via info@caokraker.nl

[1] ILO-verdrag nr. 98 artikel 2